Nieuw rapport IEA: kernenergie en hernieuwbare energie samen dekken wereldwijd stijgende vraag naar elektriciteit volledig
Het Internationaal Energieagentschap (IEA) heeft hun nieuwe rapport gepubliceerd rond elektriciteit. Centrale vraag: hoe ziet de elektriciteitsmix en de vraag naar elektriciteit er wereldwijd uit, en hoe zal dit evolueren tegen 2026? Belangrijkste conclusie uit het rapport is dat de wereldwijde stijging in vraag naar elektriciteit die we de komende 3 jaar zullen kennen, volledig kan worden gedekt met koolstofarme elektriciteit, dankzij een recordtoename van hernieuwbare energiebronnen, ondersteund door een toenemende productie uit kernenergie.
Elektriciteit is essentieel voor het functioneren van moderne samenlevingen en economieën - en het belang ervan neemt alleen maar toe naarmate technologieën die op elektriciteit werken, zoals elektrische voertuigen en warmtepompen, steeds populairder worden. Energieopwekking is momenteel de grootste bron van CO2-uitstoot in de wereld, maar het is ook de sector die het snelst richting netto nuluitstoot (“Net Zero”) evolueert.
Een van de belangrijkste uitdagingen van de energietransitie is ervoor te zorgen dat consumenten toegang hebben tot voldoende en betaalbare elektriciteit en tegelijkertijd de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide (CO2) verminderen.
Terugblik op 2023
De wereldwijde vraag naar elektriciteit nam in 2023 nog steeds toe (2,2%), maar terwijl China, India en tal van landen in Zuidoost-Azië een robuuste groei van de elektriciteitsvraag kenden, noteerden de geavanceerde economieën (o.a. de EU) een aanzienlijke daling in de vraag naar elektriciteit, als gevolg van een somber macro-economisch klimaat en hoge inflatie, waardoor de output van de industrie daalde.
Binnen de EU zien we vooral bij de energie-intensieve sectoren (chemie, staal, aluminium, papier) een daling in de vraag naar elektriciteit, deels door definitieve sluiting of herlokalisering buiten de EU.
Vooruitblik op 2026
Naar verwachting zal de wereldwijde vraag naar elektriciteit de komende drie jaar sneller stijgen, met een gemiddelde van 3,4% per jaar tot 2026, vooral gedreven door betere economische vooruitzichten, in zowel geavanceerde als opkomende economieën.
Voor de EU verwacht het IEA dat de elektriciteitsvraag ten vroegste in 2026 opnieuw op het niveau van 2021 zal zitten – vooral de industriële sector heeft de afgelopen 2 jaar zware klappen gekregen (telkens -6% qua elektriciteitsvraag). Hopelijk kan de industrie zich geleidelijk herstellen nu de energieprijzen dalen. Door de hoge elektriciteitsprijzen in de EU in vergelijking met China of de Verenigde Staten, zal het concurrentievermogen van energie-intensieve industrieën in de EU onder druk blijven staan.
De elektrificatie in de residentiële sector (o.a. warmtepompen) en transportsector (o.a. elektrische auto’s) en ook een opmerkelijke uitbreiding van het aantal datacenters zullen de vraag naar elektriciteit de komende jaren sneller doen stijgen. Ook de opkomst van Artificial Intelligence (AI) en cryptocurrency (denk bijv. aan Bitcoin) zorgen voor een stijgende elektriciteitsvraag.
Elektriciteit is nu goed voor 20% van de finale energieconsumptie. In 2015 was dit nog maar 18%. Om de klimaatdoelstellingen te halen, moet dit echter sneller gaan de komende jaren: tegen 2030 zou elektriciteit zo’n 30% van de finale energie moeten uitmaken.
Hernieuwbare energie en kernenergie vangen samen stijgende vraag op
Het IEA-rapport berekende dat de wereldwijde stijging in vraag naar elektriciteit die we de komende 3 jaar zullen kennen, opgevangen kan worden dankzij een recordtoename in elektriciteitsproductie uit koolstofarme bronnen, waartoe zowel hernieuwbare energie (wind, zon, waterkracht) als kernenergie behoren. Deze koolstofarme energiebronnen moeten tegen 2026 samen goed zijn voor ongeveer de helft van alle elektriciteit (37% uit hernieuwbare energie, 9% uit kernenergie). Belangrijke opmerking hierbij: de sterke uitbreiding aan capaciteit van hernieuwbare energie moet gepaard gaan met versnelde investeringen in elektriciteitsnetwerken en in systeemflexibiliteit.
De snelle groei van hernieuwbare energiebronnen, ondersteund door een toenemende productie uit kernenergie, zal de wereldwijde elektriciteitsproductie uit kolencentrales vervangen, die naar verwachting tot 2026 jaarlijks met gemiddeld 1,7% zal afnemen.
Recordproductie voor kernenergie en uitdagingen voor de toekomst
Tegen 2025 zal de wereldwijde elektriciteitsopwekking via kernenergie naar verwachting het record van 2021 overtreffen. Ook al kiezen sommige landen (o.a. België) ervoor om kernenergie uit te faseren of centrales vroegtijdig stop te zetten, toch zal wereldwijd de nucleaire stroomproductie naar verwachting met gemiddeld bijna 3% per jaar groeien tegen 2026. Dit is o.a. het gevolg van de voltooiing van de onderhoudswerkzaamheden in Frankrijk, de heropstart van verschillende kernreactoren in Japan en de ingebruikname van nieuwe reactoren in o.a. China, India, Korea en Frankrijk.
Veel landen maken van kernenergie een cruciaal onderdeel van hun energiestrategie voor de toekomst, om zo de bevoorradingszekerheid te waarborgen en tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Tijdens de COP28-conferentie in december 2023 ondertekenden meer dan 20 landen een gezamenlijke verklaring om de capaciteit van kernenergie tegen 2050 te verdrievoudigen. Dat wordt een uitdaging – het zal er vooral op aankomen om de bouw- en financieringsrisico's in de nucleaire sector te beperken. Er is verder wereldwijd een groeiende aandacht voor kleine modulaire reactoren (small modular reactors of SMR’s).
Momenteel zien we een hernieuwde interesse in de bouw van kerncentrales. Tot nu toe blijft het voornamelijk bij plannen (109 GW) en voorstellen (353 GW) voor nieuwe kerncentrales. Op dit moment is er wereldwijd zo’n 68 GW aan nucleaire capaciteit in aanbouw, waarvan zowat de helft in China.
Binnen de EU werd vorig jaar een zogenaamde nucleaire alliantie opgericht van 14 landen, onder leiding van Frankrijk. Het doel van de alliantie is om 50 GW nucleaire capaciteit toe te voegen binnen de EU tegen 2050, ongeveer een toename met 50% betekent tegenover de huidige geïnstalleerde nucleaire capaciteit in Europa.
CO2-uitstoot eindelijk in dalende lijn?
We beseffen allemaal dat de wereldwijde CO2-uitstoot naar beneden moet in de strijd tegen klimaatverandering. In 2023 zien we echter een lichte stijging (+1%) in de CO2-uitstoot veroorzaakt door elektriciteitsopwekking. Naar verwachting zetten we vanaf 2024 echt de daling in: -2% in 2024 en een beperkte daling in de jaren daarna. De vervanging van fossiele energiebronnen (zeker kolen) door hernieuwbare energie en kernenergie zal hierbij een belangrijke rol spelen.
De Europese Unie zal naar verwachting de meeste vooruitgang boeken in het terugdringen van de CO2-uitstoot, met een gemiddelde verbetering van 13% per jaar. Daarna volgen China (6%) en de Verenigde Staten (5%). Voor andere landen (o.a. India en Zuidoost-Azië) zien we de komende jaren nog een stijging in CO2-uitstoot.
