Kernenergie: wereldwijd in opmars
Kernenergie is een belangrijke koolstofarme energiebron die overal in opmars is. Landen zoals China, Rusland, Polen, het Verenigd Koninkrijk, Finland en tal van andere landen beginnen met kernenergie of zijn hun capaciteit voor kernenergie aan het uitbreiden. Op deze pagina ontdekt u wat de plaats is van kernenergie is in verschillende delen van de wereld, wat de toekomstige tendensen zijn en welke landen voor welke koolstofarme oplossingen kiezen.
Kernenergie wereldwijd: huidige situatie
Op 1 januari 2019 waren er wereldwijd 450 kernreactoren operationeel. Ze produceren samen 10,3% van de elektriciteit in de wereld. De internationale productiecapaciteit van kernenergie groeit al 4 jaar en bereikt momenteel een nieuwe recordhoogte van meer dan 399 000 MW; in 2018 betekende dat een stijging van de capaciteit met 3%. Anders gezegd, nooit was er meer kernenergie in de wereld (in termen van geïnstalleerde capaciteit) als nu. Het Internationaal Energieagenstchap (IEA) verwacht ongeveer 1,1 biljoen dollar aan investeringen in kernenergie tegen 2040, wat een stijging van de productie van kernenergie van 46% zal betekenen.
57 kerncentrales zijn ook nog in aanbouw in 16 landen. Daarbij komen ook nog de bouw van 147 geplande kernreactoren en 337 voorgestelde reactoren. Een twintigtal landen, die vandaag nog geen kerncentrales hebben, tonen concrete interesse tonen voor kernenergie.
Kernenergie biedt een antwoord op enkele van onze belangrijkste uitdagingen
Momenteel zijn fossiele brandstoffen (met steenkool op kop) wereldwijd de meest gebruikte bron is voor de productie van elektriciteit. Zorgwekkender nog, het aandeel van fossiele energie stijgt sneller dan alle andere energievormen (zoals hernieuwbare energie). Om een effectief antwoord te bieden op de klimaatuitdagingen, moeten we alle vormen van koolstofarme elektriciteit maximaal inzetten en uitbreiden. Een mix van kernenergie en hernieuwbare energie is onontbeerlijk om het aandeel te verminderen van fossiele energie. Drie grote uitdagingen waar kernenergie een antwoord op biedt:
- de absolute noodzaak om de CO2-uitstoot te verminderen in de strijd tegen de klimaatverandering,
- de verplichting om te kunnen voldoen aan de elektriciteitsbehoefte die steeds groter wordt (groei van de wereldbevolking en nieuwe technologiesche toepassingen die elektriciteit gebruiken),
- en voor bepaalde landen, het versterken van hun energieonafhankelijkheid.
Kernenergie biedt antwoorden op deze uitdagingen. De twee grootste opkomende machten, China en India (40% van de wereldbevolking), hebben dat begrepen en starten grote ontwikkelingsprogramma’s voor kernenergie. En dat zijn niet de enige, want meerdere landen uit de Europese Unie, de Verenigde Staten en landen rijk aan koolwaterstof zoals Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten ontwikkelen ook kernenergie. Daarbij moeten ook nog talloze landen worden toegevoegd die hun kernprogramma opnieuw opstarten of uitbreiden, zoals Bangladesh, Japan of Rusland.
De ontwikkeling van kernenergie wereldwijd
Laten we kijken hoe de situatie wereldwijd is. Hoeveel reactoren tellen de landen die inzetten op kernenergie en wat zijn de tendensen?
Noord-Amerika
De Verenigde Staten tellen 98 reactoren die operationeel zijn. De laatste werd in gebruik genomen in 2016. Meer dan 70 reactoren hebben een vergunning gekregen om gedurende 60 jaar te functioneren.
Canada beschikt over 19 reactoren die worden uitgebaat. Het land is ook heel actief bezig met de ontwikkeling van nieuwe types reactoren, zoals de gesmoltenzoutreactoren en de modulaire microreactoren.
Zuid-Amerika
Brazilië baat 2 reactoren uit en heeft de constructie gepland van 4 tot 8 nieuwe reactoren tegen 2030.
Argentinië beschikt over 3 functionerende reactoren en de bouw van 2 nieuwe reactoren door China National Nuclear Corporation (CNNC) staat gepland. Het land is ook bezig met de ontwikkeling van een project rond een kleine modulaire reactor (SMR) die in aanbouw is.
Mexico heeft 2 werkende reactoren en er wordt voorgesteld om 3 bijkomende reactoren te bouwen.
Het Afrikaanse continent
Alleen Zuid-Afrika bezit 2 kernreactoren en wil zijn productiepark uitbreiden in de toekomst.
Meerdere landen zoals Soedan, Algerije, Marokko en Nigeria zijn bezig met de ontwikkeling van nucleaire programma’s.
Het Nabije Oosten
Egypte heeft een bouwprogramma voor 4 kernreactoren.
Jordanië heeft de intentie om 2 kernreactoren te bouwen.
Het Midden-Oosten
Iran bezit 1 kernreactor die commercieel werd in gebruik genomen in 2013. De bouw van 4 bijkomende reactoren zou binnenkort starten.
De Verenigde Arabische Emiraten hebben momenteel 4 kernreactoren in aanbouw. De eerste reactor zou in gebruik genomen kunnen worden in de loop van 2019.
Saudi-Arabië wenst 16 kernreactoren te bouwen in komende 20 tot 25 jaar. Het land is ook geïnteresseerd in kleine reactoren bestemd voor de ontzilting van water.
Azië
Azië, met China op kop, is verantwoordelijk voor het belangrijkste deel van de ontwikkeling van kernenergie wereldwijd.
Japan houdt zijn engagement voor kernenergie aan met de progressieve terugkeer van de bestaande kerncentrales en de bouw van nieuwe reactoren.
Zuid-Korea met 24 reactoren, India met 22 reactoren, Taiwan met 6 reactoren en Pakistan met 5 reactoren, hebben allemaal centrales die in aanbouw zijn of projecten voor nieuwe reactoren.
Bangladesh heeft respectievelijk in 2017 en 2018 de bouw van 2 kernreactoren aangevat.
De Europese Unie
14 landen (op 28) van de Europese Unie baten minstens één kerncentrale uit. In 2018 was bijna 26% van de geproduceerde elektriciteit afkomstig van kernenergie (bron: Eurostat).
Het Franse elektriciteitspark, met een overwicht van koolstofarme technologieën, heeft een zeer lage CO2-uitstoot ten opzichte van andere Europese landen. Ongeveer 90% van de Franse elektriciteit is afkomstig van koolstofarme energiebronnen en meer dan 70% van de elektriciteit wordt opgewekt dankzij de kerncentrales. Frankrijk beschikt over 58 kernreactoren verdeeld over 19 sites.
Het Verenigd Koninkrijk heeft een voortrekkersrol gespeeld op het vlak van kernenergie in Europa. Momenteel zijn 15 reactoren goed voor ongeveer 21% van de elektriciteitsproductie van het Verenigd Koninkrijk. De regering investeert in koolstofarme energiebronnen, waaronder kernenergie. Een uitgebreid programma voor de bouw van nieuwe windmolenparken, zonneparken en bijkomende kerncentrales werd goedgekeurd.
Andere landen in Europa
Zwitserland beschikt over 5 kernreactoren die actief zijn.
Turkije is begonnen aan de bouw van zijn 1e reactor in 2018. 3 andere reactoren staan ook al gepland.
Rusland beschikt over 36 werkende reactoren en 6 in aanbouw. Rusland voert ook nucleaire technologie uit met bevestigde of geplande bestellingen voor meer dan 25 kernreactoren.
Wit-Rusland is begonnen aan de bouw van 2 reactoren in 2013-2014.
Bronnen: Nuclear Energy Institute, World Nuclear Association, Eurostat, CEA, SFEN, Statista.
Welke koolstofarme oplossingen kiezen andere landen?
Veel andere landen kiezen voor kernenergie om hun energiemix koolstofarm te maken. Van alle elektriciteit die in de Europese Unie wordt opgewekt, is 27% afkomstig van kernenergie. Meer dan de helft van de koolstofarme elektriciteit wordt geproduceerd in kerncentrales.
Over de hele wereld investeren landen in kernenergie om hun CO2-uitstoot terug te dringen, om hun energiebevoorrading veilig te stellen en om de energieprijzen stabiel te houden.
We stelden al vast dat de nucleaire capaciteit wereldwijd toeneemt. Het merendeel van de geplande reactoren bevindt zich in Azië, in landen waar de economie floreert of waar de vraag naar elektriciteit snel toeneemt.
In 2016 kenden we de sterkste stijging van de nucleaire capaciteit sinds 1990 (10 GW bruto). Tegen 2100 moeten we de gemiddelde temperatuurstijging van de aarde tot 2°C beperken. Een stijging van 20 gigawatt nucleaire capaciteit per jaar is nodig om de klimaatdoelstelling van 2 °C te halen. De experts van het International Energy Agency voorzien dat het aantal kerncentrales tegen 2050 zal verdrievoudigen.
Wat is de situatie in andere Europese landen die net als wij gebruikmaken van kernenergie?
De grafiek hieronder toont de CO2-uitstoot van verschillende landen. De landen die kernenergie gebruiken, zijn ook die landen die het minst CO2 uitstoten. Zweden, België, Finland en Frankrijk zijn goede voorbeelden. Momenteel telt de Europese Unie 130 actieve kernreactoren in 15 lidstaten.
In Duitsland heeft de regering in 2011 beslist om alle kerncentrales te sluiten tegen 2022. Die keuze kadert in het energiebeleid dat de ‘Energiewende’ wordt genoemd. De kerncentrales moeten tegen dan allemaal vervangen zijn door steenkoolcentrales en hernieuwbare energie (zon en wind). Op dit moment vertegenwoordigt kernenergie 13% van de Duitse energiemix. In 2016 was meer dan 40% van de elektriciteit afkomstig van fossiele brandstoffen. Doordat Duitsland gebruikmaakt van steenkool (17,2%), bruinkool (23,1%) en aardgas (12,4%) stoot het meer CO2 uit dan eender welk ander land in de Europese Unie.
Zweden is een van de weinige landen die weinig of geen CO2 uitstoot voor zijn elektriciteitsproductie. Daar is een logische verklaring voor. De Zweedse energiemix bestaat voor een groot deel uit waterkracht. Ongeveer 40% van de elektriciteit wordt er opgewekt in waterkrachtcentrales en nog eens 40% in kerncentrales. De resterende 20% is afkomstig van zon, wind en biobrandstof.
In Finland is de situatie nog helemaal anders. Dit land is voor 22% van zijn energieverbruik deels afhankelijk van de invoer uit andere landen. Kernenergie vertegenwoordigt er 22% van de energiemix, waterkrachtcentrales 18% en biomassa 12%. De rest is hoofdzakelijk afkomstig van wind, gas en steenkool. De CO2-uitstoot is in 2016 met 6% gestegen ten opzichte van het jaar ervoor en die stijging is hoofdzakelijk te wijten aan het verbruik van steenkool.
Frankrijk is aan het evolueren naar een economie zonder fossiele brandstoffen. Meer dan 70% van de energie wordt er geproduceerd in kerncentrales. Met 58 reactoren verspreid over 19 verschillende sites beschikt Frankrijk over het grootste kerncentralepark van Europa en het op één na grootste ter wereld na de Verenigde Staten. Frankrijk is ook één van de landen met de laagste CO2-uitstoot per kilowatuur opgewekte elektriciteit.
Onze zuiderburen zijn eveneens de grootste uitvoerders van elektriciteit wereldwijd. In 2016 exporteerden ze 39 TWh elektriciteit, wat overeenkomt met pakweg de helft van de totale productie van België.
Welke conclusies kunnen we daaruit trekken?
Tal van landen maken zich zorgen om het klimaat en streven naar een schonere energiebevoorrading, maar de oplossingen die ze daarvoor bedenken, verschillen van land tot land.
Sommige landen hebben beslist hun kerncentrales te sluiten, anderen nemen net hun toevlucht tot kernenergie en bouwen nieuwe centrales (zoals Finland). De landen die kozen voor een kernuitstap beginnen in te zien dat de groene alternatieven nog niet volstaan. In landen waar hernieuwbare energie wordt gecombineerd fossiele energie, schiet de CO2-uitstoot omhoog in plaats van te dalen.
De landen die kernenergie overwegen voor hun energiebevoorrading in de toekomst en die volop inzetten op de strijd tegen de klimaatverandering, getuigen van een langetermijnvisie waar economie en decarbonisatie hand in hand gaan.
Bron: World Nuclear Association
Heeft kernenergie wereldwijd toekomst?
In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat de temperatuur op aarde tegen het jaar 2100 met maximum 2°C mag stijgen. Volgens het International Energy Agency is een stijging van 20 GW nucleaire capaciteit per jaar is nodig om de klimaatdoelstelling van 2°C te halen. Als je weet dat de huidige wereldwijde capaciteit 413 GW bedraagt en dat de centrales die momenteel worden gebouwd nog eens 66 GW zullen opleveren, dan zijn we op goede weg om op korte termijn de klimaatdoelstellingen te halen.
Kernenergie, één van de oplossingen voor een klimaat in nood:
Om het klimaat te redden, is het noodzakelijk alle koolstofarme energiebronnen die vandaag beschikbaar zijn, verder te ontwikkelen: kernenergie is er één van. Want, in tegenstelling tot energiecentrales die fossiele brandstoffen verbranden (zoals steenkoolcentrales en gascentrales), stoten kerncentrales bijna geen broeikasgassen uit. Volgens het International Energy Agency (IEA), heeft kernenergie nu al de verspreiding van 56 gigaton CO2 vermeden sinds 1971. En dat is het equivalent van de volledige wereldwijde CO2-uitstoot gedurende 2 jaar. In Europa bespaart kernenergie jaarlijks het equivalent van de CO2-uitstoot van autoverkeer in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië samen.
Kernenergie kan de economische ontwikkeling van groeilanden ondersteunen:
Opkomende landen zoals China en Indië hebben elektriciteit die voor meer dan 70% afhangt van steenkool en bruinkool. Door economische groei en een stijgende levensstandaard hebben deze landen meer nood aan elektriciteit. Om het milieu te kunnen beschermen, is het heel belangrijk om over te stappen naar koolstofarme elektriciteit.
Om dit te realiseren (economische ontwikkeling en de strijd tegen de klimaatverandering), ontwikkelen deze landen in grote hoeveelheid hernieuwbare en nucleaire energie. China bijvoorbeeld heeft het belangrijkste nucleaire new build-programma ter wereld.