De 7 gevolgen van de Duitse energiepolitiek
In 2011 besliste Duitsland om versneld uit de kernenergie te stappen en in te zetten op hernieuwbare energie. Vandaar de term 'Energiewende', wat letterlijk 'energierevolutie' betekent in het Duits. De balans is niet echt positief.
Op 12 mei 2015 nodigde het Nucleair Forum drie Duitse sprekers uit in Brussel: twee universiteitsprofessoren en een vertegenwoordiger van de industrie. Zij hadden de impact van het Duitse energiebeleid geanalyseerd, en we vroegen hen om hun conclusies te komen toelichten.
In Duitsland steeg de uitstoot van broeikasgassen in de periode 2011-2014 met 3%.
Gevolg 1: de CO2-uitstoot is toegenomen
Het doel van de Energiewende is om de CO2-uitstoot tegen 2020 met 40% terug te dringen (750 miljoen ton) ten opzichte van 1990. Op dit moment bedraagt de afname 27%. Tussen 2011 (toen de eerste kerncentrales werden gesloten) en eind 2013 steeg de uitstoot van broeikasgassen zelfs met 3% (het hoogste peil sinds 2008). In 2014 zakte die weer, maar dat was hoofdzakelijk het gevolg van een daling van de uitstoot bij gezinnen (15%). De combinatie van een economische crisis en hoge energieprijzen zorgde er namelijk voor dat gezinnen aanzienlijk minder energie verbruikten, en dat er minder energie werd geproduceerd tout court (5%).
Gevolg 2: de elektriciteitstarieven zijn de hoogste van Europa, vooral voor gezinnen
De Duitse prijzen voor elektriciteit zijn samen met die van Denemarken de hoogste in Europa, zowel voor industrieel als privéverbruik.
In 2014 bedroeg de Duitse bijdrage tot de energietransitie € 62,4/MWh (75% meer in vergelijking met 2012), terwijl de energietaks steeg tot € 20,5/MWh. Datzelfde jaar betaalden de Duitse consumenten in totaal 23,6 miljard euro aan hernieuwbare energie die bestemd was voor de productie van elektriciteit.
Naar schatting zal het behalen van de RES-doelstellingen (RES staat voor Renewable Energy Systems) tegen 2030 in totaal 450 miljard euro hebben gekost. Uit angst dat deze extra belasting een negatieve invloed zou hebben op de concurrentiekracht van de Duitse ondernemingen, genieten industriële grootverbruikers een aanzienlijke korting. Het zijn dus vooral de Duitse gezinnen die de energieomwenteling betalen.
De duitse elektriciteitsprijzen voor huishoudens en industrie behoren, samen met Denemarken, tot de hoogste van Europa .
Gevolg 3: in de energiemix wegen fossiele brandstoffen zwaar door
Wanneer we de Duitse energiemix in 2014 in detail bekijken, zien we dat die vooral gebaseerd is op fossiele brandstoffen
- fossiele brandstoffen: 54% (25,6% bruinkool, 18,0% steenkool, 9,6% aardgas en 0,8% petroleum);
- hernieuwbare energie: 25,8% (8,6% windturbines, 7,0% biomassa, 5,8% zonne-energie, 3,4% waterkracht en 1,0% afvalverbranding);
- kernenergie: 15,9%;
- andere: 4,3%.
Gevolg 4: de bevoorradingszekerheid komt in het gedrang
In de loop van 2015 heeft 20% van de Duitse bedrijven op een of ander moment wel moeilijkheden ondervonden met de bevoorradingszekerheid. Door de ontwikkeling van hernieuwbare energie is een overschot aan capaciteit ontstaan, dat geëxporteerd moet worden bij veel wind en zon. Maar dat teveel aan energie wordt niet automatisch aangewend om de bevoorrading te garanderen. Daarnaast worden de gascentrales gesloten, omdat ze niet langer rendabel zijn, wat eveneens vragen doet rijzen over de bevoorradingszekerheid in de toekomst.
Een treffend voorbeeld daarvan is de gascentrale van Irsching. Het is een van de recentste van Europa maar toch moest ze dicht. De reden daarvoor is de concurrentie met hernieuwbare energie. Conventionele centrales kunnen het hoofd niet meer boven water houden en stoppen ermee. In totaal hebben 50 Duitse elektriciteitscentrales te kennen gegeven dat ze in 2015 de deuren wilden sluiten omdat het economisch niet meer leefbaar was.
Gevolg 5: de noodzakelijke aanpassingswerken aan het netwerk lopen vertraging op
Vroeger lag de klemtoon op een gecentraliseerde elektriciteitsproductie in grote gas-, steenkool- en kerncentrales, terwijl we nu evolueren naar een gedecentraliseerd systeem met windmolens en zonnepanelen die overal verspreid staan in het landschap. Die nieuwe situatie vereist ingrijpende aanpassingen aan het netwerk.
Om deze overgang mogelijk te maken heeft de Bondsdag (het Duitse parlement) in 2009 een wet goedgekeurd om het netwerk tegen 2015 uit te breiden met 1.876 km nieuwe lijnen. Maar eind 2014 was nog maar 463 km daarvan gerealiseerd. Die vertraging is te wijten aan twee factoren. De processen die worden aangespannen door buren die de nieuwe lijnen niet zien zitten en de hoge kosten voor de aanleg van die extra lijnen. De kostprijs van 1 km nieuwe hoogspanningsleidingen wordt geraamd op 1 miljoen euro.
Dat betekent dat de investeringen die nog gedaan moeten worden, makkelijk kunnen oplopen tot 23 miljard euro.
Gevolg 6: de Duitse bedrijven reageren negatief
Uit een recente studie van de Vereniging der Duitse Kamers voor Handel en Nijverheid blijkt dat slechts 14% van de Duitse ondernemingen vindt dat de Energiewende een positieve impact heeft op hun concurrentievermogen, terwijl 34% spreekt van een negatieve impact.
24% overweegt zelfs zijn productie in Duitsland terug te schroeven. 4% van hen heeft door de Energiewende zijn productie verhuisd naar een ander land en nog eens 8% zal op korte termijn delokaliseren en zijn activiteiten naar een ander land verplaatsen.
Van alle bedrijven die hebben meegewerkt aan deze studie geeft 40% aan dat de energieprijzen hen de afgelopen 12 maanden steeds meer zorgen baren.
Gevolg 7: de publieke opinie begint te keren
Volgens de recentste peilingen steunt nog maar 57% van de Duitse bevolking de Energiewende. Dat percentage verloopt in dalende lijn want in 2012 bedroeg de steun nog 66%.
Conclusies
De Energiewende heeft ervoor gezorgd dat de Duitse energieprijzen zijn gestegen en dat de Duitsers uiteindelijk meer koolstofdioxide uitstoten ten gevolge van een hoger steenkoolverbruik. Dat is niet echt de uitkomst waar de architecten van de Energiewende op hadden gehoopt.
De Duitse situatie schept een beeld van wat ons in België tegen 2025 te wachten staat, mochten we beslissen om de kerncentrales te sluiten: de elektriciteitsprijzen schieten meer dan waarschijnlijk de hoogte in en de uitstoot van koolstofdioxide stijgt.
Nochtans kunnen kernenergie en hernieuwbare energie perfect hand in hand gaan. Het zijn twee CO2-arme energiebronnen die een oplossing kunnen bieden in de strijd tegen broeikasgassen en de klimaatverandering. Daarom moet kernenergie deel blijven uitmaken van een koolstofarme energietransitie.