Wie beheert en controleert ons kernafval?

In België is het Nationaal Instituut voor Radioactief Afval en Verrijkte Splijtstoffen (NIRAS), een onafhankelijke overheidsinstantie, verantwoordelijk voor het beheer van radioactief afval. Heel concreet omvat dat ondere andere de volgende taken:

• Inventariseren: Om het afvalbeheer efficiënt te organiseren, brengt NIRAS continu de hoeveelheid en soorten afval in kaart en inventariseren ze de nucleaire passiva om de 5 jaar. Ze ramen ook de toekomstige afvalvolumes, de staat van alle nucleaire sites en installaties die radioactieve stoffen bevatten in België, en maken een kostenraming van het beheer op korte en lange termijn, de ontmanteling en de sanering.
• Sanering en ontmanteling: Belgoprocess, de industriële dochteronderneming van NIRAS, saneert site 1 en site 2 van Belgoprocess in Dessel en Mol. NIRAS staat ook in voor de ontmanteling en sanering van een deel van de voormalige site van Best Medical Belgium S.A. in Fleurus.
• Wetenschappelijk onderzoek: Alle activiteiten van NIRAS zijn onderbouwd met wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s, in samenwerking met experts uit binnen- en buitenland. In het ondergrondse laboratorium HADES in Mol onderzoekt NIRAS sinds veertig jaar de geologische berging van langlevend afval.
• Voorbereiden van het beleid: NIRAS bereidt alle beslissingen van de regering over het beheer van radioactief afval voor, met specieke expertise voor beleidsmakers.
• Sociaaleconomische investeringen: Samen met de lokale partnerschappen STORA (Dessel) en MONA (Mol) neemt NIRAS, in het kader van de oppervlakteberging, initiatieven die het welzijn en de welvaart in de regio Kempen verbeteren.
• Participatie en inspraak: NIRAS hecht veel belang aan participatie en inspraak door de bevolking. Zo organiseert het publieksfora en wettelijke publieksraadplegingen om een breed lokaal draagvlak te creëren. Er komt ook een nieuw bezoekers- en informatiecentrum in Dessel, TABLOO
• Financiering van de activiteiten op lange termijn: Om het langetermijnbeheer van het radioactieve afval te financieren, legt NIRAS provisies aan. Deze provisies worden gestort in fondsen die speciaal daarvoor opgericht zijn: het fonds op lange termijn en het fonds op middellange termijn

Belgoprocess, een dochteronderneming van NIRAS, zorgt op zijn site in Dessel dus voor een veilige en efficiënte verwerking van ons nucleair afval uit de volledige nucleaire sector, van de kerncentrales tot de medische en technologische sector. Wanneer het afval eenmaal geïdentificeerd en gesorteerd is, wordt het samengeperst. Het residu wordt vervolgens opgeslagen in vaten in speciaal daarvoor bestemde gebouwen op de site van Dessel (provincie Antwerpen). Elke fase van dit proces verloopt volgens de strengste veiligheidsprocedures, afhankelijk van het soort radioactief afval. Daardoor vormt het geen gevaar voor de bevolking of het milieu.

Ook de uitbaters van de kerncentrales beschikken zelf over eigen afvalverwerkingssystemen om nucleair afval te conditioneren. Onder conditioneren verstaat men het verwerken en immobiliseren van de radioactiviteit, zodat deze niet kan ontsnappen uit de afvalverpakking. Belgoprocess slaat in Dessel hoofdzakelijk laag -en middelactief afval op dat zich niet op de site van de kerncentrales bevindt. De opslag gebeurt in speciaal daarvoor ontworpen gebouwen. Een kleine hoeveelheid hoogactief afval afkomstig van de recyclage van de brandstof bevindt zich reeds in een speciaal daarvoor ontworpen bunker. Door zijn zeer robuuste ontwerp is dit unieke gebouw bestand tegen de ergste ongevalsscenario's, zoals bijvoorbeeld een vliegtuigimpact.

Innovatie is omnipresent binnen het beheer en de verwerking van radioactief afval. Zo wordt de brandstof in de kernreactor steeds efficiënter benut, in de medische sector worden radio-isotopen doeltreffender ingezet bij het behandelen van patiënten en ook bij de ontmanteling van nucleaire installaties zorgt de nieuwste robotica voor veilig en efficiënt werk.

Lees meer over innovatie binnen afvalverwerking

Om de geologische berging van hoogactief en/of langlevend afval te optimaliseren, hebben NIRAS en SCK CEN een common position paper ondertekend voor onderzoek naar de haalbaarheid van transmutatie met behulp van een systeem dat aangedreven wordt door een versneller (MYRRHA-project). Scheiding en transmutatie kunnen radioactieve stoffen met lange levensduur omzetten in radioactieve stoffen met korte levensduur. Een ondergrondse bergingsinstallatie blijft echter noodzakelijk, zowel voor de langlevende radioactieve stoffen die niet in aanmerking komen voor transmutatie, als voor de langlevende restproducten na transmutatie. Transmutatie is ook enkel toepasbaar op gebruikte kernbrandstof, en dus niet geschikt voor afval dat al geconditioneerd is.

Lees meer over transmutatie en geologische berging op de website van NIRAS

Het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle) tenslotte, ziet erop toe dat NIRAS als afvalbeheerder zorgt voor een afvalbeheersysteem dat de nodige garanties geeft voor de bescherming van de bevolking en het milieu tegen de gevaren van ioniserende straling verbonden aan dit type afval. Ook controleert het FANC of de afvalproducenten hun werkzaamheden op een veilige manier uitvoeren, ook voor sortering en karakterisering van afval. Het FANC ontwikkelt specifieke voorschriften voor deze faciliteiten (in het bijzonder technische handleidingen voor oppervlakte- en diep geologische berging).