Radio-isotopen: kleine deeltjes met een enorme kracht
Wereldwijd maken duizenden ziekenhuizen gebruik van radioactieve isotopen, ook wel radio-isotopen of radiotracers genoemd, voor de diagnose en behandeling van tal van ziekten. Daarvan doet een op de drie ziekenhuizen gespecialiseerd in nucleaire geneeskunde een beroep op de Belgische productie.
België is de tweede grootste producent ter wereld van radio-isotopen. Een positie die ons land in de toekomst wil behouden dankzij het MYRRHA-project, een geavanceerde onderzoeksinfrastructuur waarvan de techniek binnen 10 jaar operationeel zal zijn.
De productie van isotopen
Radio-isotopen worden verkregen door kernen te bestralen met neutronen in een onderzoeksreactor (of kernreactor), of met protonen in een deeltjesversneller of cyclotron.
In onderzoeksreactoren worden radio-isotopen in grote hoeveelheden geproduceerd op basis van verrijkt uranium. Het resultaat daarvan zijn splijtingsproducten met een langere levensduur. Cyclotrons hebben niet diezelfde productiecapaciteit en ze produceren radio-isotopen met een kortere levensduur. Heel wat ziekenhuizen beschikken al over cyclotrons, maar hun productiecapaciteit is momenteel nog onvoldoende.
Technetium-99 (Tc-99) is de meest gebruikte radio-isotoop ter wereld. Deze isotoop wordt in een onderzoeksreactor verkregen uit molybdeen-99 en wordt in België geproduceerd door het SCK-CEN en het IRE. België voorziet zo 25% van de wereld en bijna heel Europa van isotopen voor de nucleaire geneeskunde. Bovendien worden jaarlijks over de hele wereld 6 miljoen onderzoeken verricht met radio-isotopen die door het IRE zijn geproduceerd.
Protontherapie is een andere wijdverbreide therapie die ook gebruikmaakt van radio-isotopen. IBA, in Louvain-la-Neuve, is de wereldleider op dat gebied en is daarnaast gespecialiseerd in deeltjesversnellers.
Het tekort aan medische isotopen voorkomen
Het probleem
Het aantal patiënten en toepassingen van medische isotopen verloopt in stijgende lijn, en de verwachting is dat dit in de toekomst zal blijven stijgen. In het verleden werd de medische wereld al eens getroffen door een schaarste van radio-isotopen, en het risico op zo'n acute wereldwijde schaarste neemt nog toe. Bovendien is het aantal onderzoeksreactoren die radio-isotopen zoals molybdeen-99 kunnen produceren, op twee handen te tellen.
Gesterkt door zijn expertise, besloot België MYRRHA te lanceren, een nieuwe multifunctionele onderzoeksinfrastructuur in het SCK-CEN in Mol. Over enkele jaren zal MYRRHA een onmisbare schakel zijn in de productie van medische radio-isotopen en geleidelijk de fakkel overnemen van de onderzoeksreactor BR-2, die momenteel instaat voor gemiddeld 25% (op piekmomenten 65%) van de wereldwijde productie van M-99, de meest courant gebruikte isotoop voor medisch gebruik.
Het transport in de nucleaire sector.
Het transport
De radioactiviteit van radio-isotopen neemt zeer snel af. De tijd waarin de helft ervan is verdwenen, wordt de halveringstijd genoemd. Die kan variëren van enkele uren tot meerdere dagen.
Het transport van isotopen is dan ook een heel gespecialiseerde activiteit. België is een Europees platform binnen die sector met het bedrijf ISI (in Mechelen) dat een expert is op dat gebied.