Belgische elektriciteitsmix 2022: hoge beschikbaarheid van kernenergie en toename hernieuwbare energie zorgen voor netto-export
De Belgische kerncentrales waren afgelopen jaar 2022 goed voor 47,3% van de Belgische elektriciteitsmix, ondanks de definitieve sluiting van reactor Doel 3 eind september. Kernenergie was daarmee de belangrijkste koolstofarme elektriciteitsbron.
Naast kernenergie werd in 2022 ongeveer een vijfde van onze elektriciteit opgewekt via andere koolstofarme technologieën: 7,5% uit offshore wind (windmolens op zee), 5% uit onshore wind (windmolens op land) en 7,3% uit zon.
Ondanks de hoge beschikbaarheid van de kerncentrales en de toename in capaciteit van hernieuwbare energie, lag het aandeel van elektriciteit uit gascentrales in 2022 (26,9%) hoger dan in 2021 (24,7%). Dit is wel nog steeds een stuk lager dan in 2020 (34,7%) en de jaren daarvoor.
De resterende 6% werd opgewekt via biogas (2,4%) en “others”, een restcategorie waarvan Elia niet meer details kan geven (3,6%).
De Belgische elektriciteitsmix van het jaar 2022 zag er als volgt uit (afgerond op 0,5%):
67% van het jaar op koolstofarme elektriciteit
Samen zorgden kernenergie (47,3%) en hernieuwbare energie (19,8%) ervoor dat 67,1% van de Belgische elektriciteit in 2022 koolstofarm was. Een mooi voorbeeld van de complementariteit tussen beide koolstofarme energiebronnen!
Hoge beschikbaarheid Belgische kerncentrales
De beschikbaarheidsgraad van het nucleaire productiepark was het afgelopen jaar opnieuw erg hoog. In 2021 behaalden ze nog het beste resultaat in meer dan 20 jaar, met een capaciteitsfactor (d.w.z. de effectief geproduceerde hoeveelheid elektriciteit t.o.v. de maximale technisch mogelijke opwekking) van 92%. Voor 2022 klokken de Belgische kerncentrales af op een capaciteitsfactor van 83%. Internationaal ligt de norm voor een productief jaar op 80% qua beschikbaarheid voor kerncentrales.
Kernenergie produceerde 41,8 TWh koolstofarme elektriciteit en vertegenwoordigt hiermee 47,3% van de Belgische elektriciteitsmix. Het hoge aandeel van kernenergie in de elektriciteitsmix in combinatie met de toename van hernieuwbare energie, heeft gezorgd dat België ook dit jaar een netto-exporteur van elektriciteit is, met 6,6 TWh netto export.
Capaciteit hernieuwbare energie neemt toe
De productie van wind- en zonne-energie stijgt tot 17,4 TWh (ten opzichte van 15,2 TWh in 2021). Dit komt enkel door de toename van de geïnstalleerde capaciteit voor onshore wind (+14%, van 2.629MW in januari 2022 naar 2.990MW in januari 2023) en zonne-energie (+35%, van 4.788MW in januari 2022 naar 6.475 MW in januari 2023). De capaciteit van offshore windenergie (2.254MW) blijft stabiel en zal ten vroegste vanaf 2027-2028 toenemen, bij de bouw van een nieuw windmolenpark op zee.
Qua beschikbaarheid (capaciteitsfactor) scoort hernieuwbare energie niet beter dan vorig jaar. De beperkte stijging in productie is dus enkel te danken aan een grote toename van het geïnstalleerd vermogen. Dit is natuurlijk erg weersafhankelijk.
Hierbij een overzicht van de capaciteitsfactor (d.w.z. de effectief geproduceerde hoeveelheid elektriciteit t.o.v. de maximale technisch mogelijke opwekking op basis van het geïnstalleerd vermogen) voor elke bron van hernieuwbare energie:
- Zon: 11,3% in 2022 (t.o.v. 11,2% in 2021)
- Wind onshore (op land): 16,7% in 2022 (t.o.v. 17,3% in 2021)
- Wind offshore (op zee): 33,6% in 2022 (t.o.v. 34,3% in 2021)
Dit betekent er in 2022 minder wind was (want minder vollasturen) dan in 2021, terwijl 2021 al een jaar was met uitzonderlijk weinig wind. Hoewel er in 2022 op land 14% windcapaciteit bijkwam en de productiecapaciteit van zonnepanelen met 35% toenam, bleef de groei qua hernieuwbare energieproductie in 2022 eerder beperkt: 17,4 TWh in 2022, tegenover 15,2 TWh in 2021 (stijging van 14%).
Het gebeurt niet zo vaak dat minstens de helft van het Belgische elektriciteitsverbruik door hernieuwbare energiebronnen kan worden gedekt. Jaar na jaar komt het wel steeds vaker voor. In 2022 was dit het geval voor 4% van de tijd (353 uren op het hele jaar). Het mag duidelijk zijn dat we nog lang niet enkel op hernieuwbare energie kunnen rekenen voor onze Belgische elektriciteitsbehoefte.
Opvallend: lager elektriciteitsverbruik
Het elektriciteitsverbruik in 2022 (81,7 TWh) is gedaald ten opzichte van het 5-jaarlijkse gemiddelde en is vergelijkbaar met het verbruik tijdens de coronapandemie.
De oorzaak hoeft niet ver gezocht te worden: door de hoge energieprijzen verminderen consumenten hun verbruik. In oktober, november en december lag het elektriciteitsverbruik in België 8% lager dan het gemiddelde van de afgelopen 5 jaar. Deze daling was het grootst in de maand november (-11%). Van januari tot september daalde het elektriciteitsverbruik met gemiddeld 2%. Naast de prijs heeft ook het zachte weer een invloed op het elektriciteitsverbruik.
Veel export
Hoewel België vroeger een netto-importeur van elektriciteit was (en dat bij een kernuitstap ook opnieuw dreigt te worden), is ons land nu netto-exporteur (6,6 TWh aan netto-export in 2022). Er werd 22,2 TWh geëxporteerd en 15,6 TWh geïmporteerd. Door de toename van de hernieuwbare productiecapaciteit en de hoge beschikbaarheid van de Belgische kerncentrales was er in 2022 geregeld een elektriciteitsoverschot dat we konden uitvoeren naar onze buurlanden. In vergelijking met de export in 2021 (22,8 TWh) noteren we een lichte daling.
Mogelijke verklaringen voor de hoge exportcijfers van de afgelopen twee jaren, zijn de indienstneming van de interconnectoren Nemo Link (2018, met UK) en ALEGrO (2020, met Duitsland), de versterking van de verbinding Avelgem-Avelin (met Frankrijk) en de complexe internationale context. Een andere verklaring is het toenemende aandeel van intermittente hernieuwbare energie in Europa, waardoor de noodzaak aan uitwisseling tussen landen toeneemt.
Op korte termijn zal een geleidelijke versterking van ons net noodzakelijk zijn om deze toenemende uitwisseling mogelijk te maken.
Nucleaire capaciteit daalt, aandeel gascentrales stijgt
De hoge beschikbaarheid van de Belgische nucleaire centrales heeft een neerwaartse invloed op de elektriciteitsproductie uit gas. Toch lag het aandeel van elektriciteit uit gascentrales in 2022 (26,9%) hoger dan in 2021 (24,7%). Dat is mogelijks een gevolg van de sluiting van kernreactor Doel 3, die eind september 2022 definitief werd stopgezet. De elektriciteit die deze reactor normaal produceert tijdens de herfst- en wintermaanden moest nu (deels) worden opgewekt met fossiele energie (gas).
Het aandeel elektriciteit uit gascentrales zal nog fors toenemen wanneer meer Belgische kerncentrales in de loop van de volgende 3 jaar de deuren moeten sluiten. Het is onmogelijk om die grote hoeveelheid elektriciteit volledig op een andere koolstofarme manier op te wekken. Zelfs met de sterke verdere ontwikkeling van hernieuwbare energie, zal het aandeel fossiele energie toenemen door het sluiten van kerncentrales. Het is bovendien nog steeds het plan van deze regering om nieuwe gascentrales te bouwen, die de plaats moeten innemen van kerncentrales, met een CO2-uitstoot die 40 keer hoger ligt.